BİNALARIN TEPESİNE ETKİYEN KAMÇILAMA KUVVETİ Elimize bir kamçı alalım. Bu kamçıyı sopasından hızla aşaği-yukarı sallayalim. Sopaya baglı sicim (S) cizerek kuvvetle sallanir ve sicimin en uç noktası’nın ani bir ileri fırlama hareketi yaptigini hissedersiniz. Sicimin ucundaki bu kuvveti her kamçıyi salladıginiz da hissedersiniz. Binayi bir sicim gibi düşünursek, yer hareketi oldugunda(deprem) bina da soldan saga aynen kamci sicimi gibi sola saga (S) seklinde sallanir(periyot, mod). Ve aynı kamçı siciminin ucundaki kuvvet gibi, binanin en üst noktasinda(en ust kat döseme üst kotu) kamcilama kuvveti oLuşur. Bu depremin etkisidir ve yer hareketi neticesinde oluşur. Eger siz bu binayi esdeger deprem yüku yöntemi kullanarak cözüyorsaniz tepedeki bu kamcilama kuvvetini de bina üst noktasina etkitmelisiniz. Zaten kamçilama yükü TBDY2018 de de yer almaktadir. Şimdi kamçilama yükü nasil hesaplanir sayisal bir örnekle açıklayacağım: 7 katlı bir yapi düşunelim. Rijit bodrum kat yok. Kat yuksekliği 3.m Bir kat ağırlığı 400 ton. Perdeli/cerceveli yuksek sünek betonarme ZC zemin R=7 D=2.5 Konut I=1 Deprem tehlike haritasindan baktım Ss=0.950 S1=0.300 Zemin etki katsayilari(tablo 2.1 ve tablo 2.2) Fs=1.2 F1=1.5 SDS=Ss x Fs=0.950 x 1.20= 1.140 SD1=S1 x F1=0.300 x 1.50=0.450 TA=0.20x(SD1/SDS)=0.20x(0.450/1.140)=0.079 TB=0.450/1.140=0.395 Tx=bina periyodu Tx=Ct x Hn^(3/4….(denklem 4.27) Tx=0.07 x 21^(3/4)=0.687 saniye Tx > TB……..0.687>0.395 Sae= SD1/T = 0.450/0.687=0.655 Ra=R/I…(Tx>TB oldugundan) Ra=7/1=7 SaR=Sae/Ra=0.655/7=0.0936 Yapi kutlesi=m= 400×7=2800 ton. Vt=yapidaki toplam deprem kuvveti(taban kesme) Vt=m x a=m x SaR=2800 x 0.0936=262.08 ton Yani yapiya 262.08 ton deprem kuvveti etkiyecek. Kamcilama kuvveti yani N’inci kat tepesine etkiyen kuvvet=Vn Yapi kat sayisi=N(N=7) Vn=0.0075 x N x Vt Vn=0.0075 x 7 x 262.08 Vn=13.760 ton. Yani yapi nin en ust kat doseme seviyesine 13.760 ton yatay kuvvet etkiyecek. Bu buldugumuz kamcilama kuvveti. Yapiya etkiyen toplam deprem kuvveti Vt=262.08 ton idi. Bunun 13.760 ton kismi kamcilama kuvveti. Geriye kalan kuvvet 262.08-13.760=248.320 ton Bu 248.320 ton toplam 7 kat’a pay edilecek ve en ust kata gelindiginde de sadece en ust kata kamcilama yüku olan 13.760 ton ilave edilecek/edilmeli.
